Image: DOC
Carved whalebone necklace
Te haerenga me ngā taonga
Ka nui ake pea i te kotahi te nui o ngā pokapū e haere ai koe ki te tiki i ētahi whakaaetanga e taea ai tō haere me ō taonga. Ki te kore he whakaaetanga, ka kōhakina pea ō taonga i a koe e hāereere ana.

He tirohanga whānui

Kua hangaia ētahi taonga ki te hua kararehe, pērā i te huru manu, te niho me te wheua. Me whiwhi rawa te tangata i te whakaaetanga e mutu ai te whakawhiti taiharatanga i ngā pae whenua o ngā momo mōrea, ngā momo whakaraerae, me ngā momo e whakahāwinitia ana.

Ākona ētahi atu kōrero ki Convention on International Trade in Endangered Species (CITES)

Hei mahi māu

I mua i tō haere

I mua i tō haere, me whakapā atu koe ki:

  • Te Papa Atawhai
  • Te Manatū Taonga
  • Te mana CITES i te whenua e haere ai koe.

Me mōhio rātou:

  • he aha te taonga me ngā mea i hangaia ai te taonga
  • te tawhito o te taonga, te rā rānei i whiwhi ai koe i te taonga
  • te wāhi e haere ai koe, ā, mēnā rānei ka whakahoki mai koe i te taonga ki Aotearoa.

Mā rātou e whakatau mēnā rānei me whiwhi whakaaetanga koe, mā rātou hoki e whakamōhio atu he aha ngā mahi hei mahi māu.

Ka tuku mātou i ētahi whakaaetanga e taea ai te haere me ngā taonga, ka tuku hoki mātou i ngā puka hei whakamōhio atu i te wāhi e whiwhi ai koe i te whakaaetanga me te āhua o tō whiwhi i te whakaaetanga.

  • Ngā whakaaetanga CITES mō te hoko whakawaho me te hoko whakaroto – Me whiwhi pea koe i ēnei whakaaetanga e wehe atu ai koe i Aotearoa, e tae mai ai koe ki Aotearoa me tō taonga.
  • Ngā tiwhikete nō mua i te CITES – Mēnā i riro i a koe tētahi taonga i mua i tana whakaurunga ki te CITES, ka taea pea e koe te tiki tētahi tiwhikete nō mua i te CITES, ka whakamahia kētia i ētahi horopaki, kaua ko te whakaaetanga.
  • He whakaoati – Me whiwhi pea koe i ētahi whakaoati hei whakamōhio atu i te wāhi i whiwhi ai koe i tō taonga me te āhua o tō whiwhi i te taonga. Ka pāngia pea tō whiwhi i tētahi whakaaetanga mēnā rānei i whakawhiwhia rā i Aotearoa nei.
  • Ngā Whakaaetanga Hoko Whakawaho o te Wildlife Act – Me whiwhi pea koe i tēnei puka mēnā e whakarite ana koe ki te kawe atu i te kararehe, te tipu, te hua rānei o ēnei mea. E tae atu ana tēnei ki ngā huru manu, pērā i ngā kākahu.
  • Ngā Puka Whakaaetanga Whāngote Moana – I te nuinga o te wā me mātua whiwhi tētahi puka whakaaetanga e taea ai te hoko whakawaho, whakaroto rānei, tētahi whāngote moana, tētahi hua whāngote moana rānei.

Mēnā e tika ana, me whiwhi rawa koe i ngā whakaaetanga whāngote moana me ngā puka o te Whakaaetanga Hoko Whakawaho o te Wildlife Act i mua i tō tono i ngā puka CITES. Tirohia te roanga o te tukanga e whakahaerehia ai tētahi tono.

Tīkina he whakaaetanga CITES

Tīkina he whakaaetanga whāngote moana

Tīkina he whakaaetanga Hoko Whakawaho o te Wildlife Act

Ki Aotearoa nei, e whakariterite ana te Protected Objects Act (1975) i te hoko whakawaho o ngā taonga e tiakina ana.

E taea ai tō wehe i Aotearoa me ō taonga, me whiwhi pea koe i tētahi Tiwhikete Whakaaetanga i te Manatū Taonga.

Me whiwhi rawa koe i tētahi Tiwhikete mēnā:

Ehara i te mea me whiwhi Tiwihikete Whakaaetanga koe mēnā i waihangatia tō taonga i muri i te 50 tau i mua.

Mēnā ko te āhua i waihangatia tō taonga i mua i te 50 tau i mua, me tono koe i tētahi reta mai i te Manatū Taonga hei whakapūmau i te whakawāteatanga o tō taonga.

Whakapā atu ki te Protected Objects Team kia kitea ai mēnā rānei me tono koe i tētahi tiwhikete e taea ai tō haere me ō taonga.

Ki ētahi atu whenua, he tino taikaha ō rātou herenga whakaaetanga e taea ai te haere me ngā taonga, pērā i te wheua tohorā.

Me mātua whakarite ki te haere me ngā whakaaetanga e tika ana.
 
I mua i te hāereere, me tirotiro koe i ngā herenga whakaaetanga o te whenua e haere ai koe. Mēnā he nui ngā whenua e haere ai koe, me whiwhi pea koe i tētahi whakaaetanga i tēnā, i tēnā whenua.
 
Ki te kōhakina ngā rawa i tāwāhi, ā, kāore i a koe ngā whakaaetanga e tika ana, e kore pea e taea e te Kāwanatanga o Aotearoa te whakahoki mai aua rawa ki a koe.

Kei te pai noa tō whakapā atu ki ngā mana CITES ā-motu kia rongo ai koe i ētahi atu kōrero. Mā rātou hoki koe e tautoko ki te tiki i ngā puka e tika ana mō te wā e tae atu ai koe ki te whenua e haere ai koe.

Ngā mana CITES ā-motu

I a koe e hāereere ana

Hei te wā ka whiwhi koe i ō puka whakaaetanga:

  • kawea ngā puka ki te taha o tō taonga
  • whakaaturia atu ki ngā kaimahi pae whenua i a koe e wehe atu ana, e hoki mai ana anō hoki
  • tāruatia ngā puka hei whakamau māu anō. Ka puritia ngā mea taketake e ngā kaimahi pae whenua.

Hei tō hokinga mai ki Aotearoa, whakapuakina ngā taonga i tō kāri haeretanga i raro i te wāhanga ‘kararehe me ngā hua kararehe’.

Ka hia te roa o te whakarite whakaaetanga?

Ka roa pea te wā o te whakarite i ngā whakaaetanga e tika ana. Nō reira, kia tōmua te tono ka tika.

I te nuinga o te wā, ka iti iho i te 20 rā mahi te roanga o te wā e whakaritea ai ngā tono CITES mō te hoko whakawaho me te hoko whakaroto, me ngā tono mō ngā tiwhikete nō mua i te CITES.

Whakapā mai

Me he pātai āu, whakapā mai ki te tīma CITES o Te Papa Atawhai ki cites@doc.govt.nz.